2008-10-11

Barbabrella hittir Breta fyrir

Það skyldi þó aldrei fara svo að barbabrella lagsbræðranna Darling og Brown muni hitta Bretland og þá sjálfa verst fyrir þegar upp er staðið. Hvorugur þeirra virðist hafa áttað sig á því að breskir hagsmunir kynnu að falla fyrir borð ef ráðist yrði gegn íslenskum bönkum í Bretlandi.

Áhrifin virðast ætla að verða enn víðtækari því gengi pundsins hefur fallið töluvert gagnvart dollara og jeni af því að menn hafa áhyggjur af deilu Íslendinga og Breta.

Þetta dæmi ætti að vera misvitrum stjórnmálamönnum á lágu siðferðisplani til viðvörunar um að falla ekki stundarfreistni eigingirninnar og fálma í hálmstrá frekar en að koma hreint fram og taka afleiðingum gjörða sinna.

2008-10-09

Erfið samskipti við Breta

Samskipti Íslendinga og Breta hafa hríðversnað á fáum dögum og svo virðist sem um einhvern misskilning sé að ræða. Baldur McQueen varpar athyglisverðu ljósi á þetta á bloggi sínu og bendir á að Tryggvi Þór Herbertsson hafi 4. október fullyrt „að íslenska ríkið muni taka ábyrgð á sínum hluta innlána á IceSave“. Íslenska ríkið hafi svo daginn eftir sent út yfirlýsingu þar sem „lofað er að ríkið muni taka ábyrgð á sínum hluta innlána á IceSave“. Síðan kemur óljóst viðtal við Össur Skarphéðinsson á mánudag, síðan símtal Árna Mathiesen og Alistair Darling á þriðjudag þar sem Árni „virðist hafa sett einhverja fyrirvara á aðkomu Íslands, ef ekki beinlínis afneitað henni“. Svo kemur hið dæmalausa viðtal við Davíð Oddsson á þriðjudagskvöldið og daginn eftir segir Alistair Darling að Íslendingar ætli ekki að standa við skuldbindingar sínar. Á fjármálavefnum Fool.co.uk er þessu lýst svona:
„The Chancellor also revealed that he had spoken to Iceland’s finance minister yesterday and been told that Iceland wouldn’t compensate UK savers in Iceland. Darling was clearly angered by this answer.“
Þetta verður tæplega skilið öðruvísi en svo að Árni Mathiesen hafi verið myrkur í máli í símtalinu við Alistair Darling svo ekki sé fastar að orði kveðið.

Brennuvargurinn í Seðlabankanum

Undanfarna daga hefur mikið gengið á í fjármálaumhverfi heimsins og Ísland hefur ekki farið varhluta af því. Rótgróin og traust fjármálafyrirtæki eins og Lehman Brothers og Merrill Lynch í Bandaríkjunum hafa farið á hausinn eða verið yfirtekin. Algjör lausafjárþurrð hefur verið á fjármálamörkuðum um allan heim. Þetta ástand hefur leitt til þess að íslensku bankarnir hafa átt í erfiðleikum með nauðsynlega endurfjármögnun og því lent í vandræðum.

Þetta er ærinn vandi við að etja. En íslensku bankarnir hafa átt við annan séríslenskan vanda að etja. Verðbólga og stýrivextir eru hærri hér en í nágrannalöndunum og í Seðlabanka Íslands situr gjörsamlega óhæfur maður á æðsta tróni, afdankaður uppgjafapólitíkus sem hefur skrúfað upp laun sín í öfugu hlutfalli við getu sína til að gegna því starfi sem hann tók sér. Þessi maður ber öðrum fremur ábyrgð á því að í dag eru þrír stærstu bankar landsins orðnir ríkisbankar aftur og hluthafar þeirra, m.a. lífeyrissjóðir landsmanna, hafa tapað stórfé.

Um miðja 30. viku leitaði stjórnarformaður Glitnis til formanns bankastjórnar Seðlabankans og óskaði eftir láni vegna þess að lánamöguleikar bankans höfðu allt í einu lokast og á næsta leiti var gjalddagi. Á einni helgi var ríkið búið að kaupa 3/4 hluta bankans á gengi undir 2, þegar gengi bankans var 15,7 föstudeginum á undan. Formaður bankastjórnar Seðlabankans talaði um að ef ríkið hefði ekki gripið inn í með þessum hætti hefði Glitnir orðið gjaldþrota. Svona eiga seðlabankastjórar auðvitað ekki að tala; þetta hjal var vægast sagt heimskulegt, sem og aðgerðin öll, eins og kom á daginn í vikunni á eftir.

Næsta vika var hörð barátta fyrir bankana og eftir síðustu helgi yfirtók ríkið Landsbankann. Þriðjudaginn 7. október kemur svo seðlabankastjóri í viðtal í Kastljósi og lætur þar gamminn geisa og eys svívirðingum á báða bóga, kallar veð þau sem Glitnir bauð „ástarbréf“ og bankamenn „óreiðumenn“. Ennfremur fullyrti hann að Ísland ætlaði ekki að borga erlendar skuldir bankanna, heldur einungis ábyrgjast íslenska sparifjáreigendur og almenning. Afleiðingar þessa gaspurs lét ekki á sér standa. Næsta dag mátti íslenski forsætisráðherrann hafa sig allan við að róa Breta sem hugðu á málsókn gegn okkur fyrir að standa ekki við tryggingar okkar gagnvart breskum sparifjáreigendum. Eignir Landsbankans í Bretlandi voru frystar og einnig ráðist gegn Kaupþingi. Í nótt yfirtók fjármálaeftirlitið Kaupþing. Þar með eru allir hinir einkavæddu bankar aftur orðnir ríkisbankar.

Eins og áður segir var við mikinn vanda að etja, en aðgerðir Seðlabankans og orðræða seðlabankastjórans hafa án efa riðið baggamuninn um framvindu atburða. Eftir að ákveðið var að gera Glitni að ríkisbanka að tveimur þriðju hefur leiðin legið beint niður á við. Um tíma virstist Kaupþing banki ætla að halda velli, enda staða hans sýnu betri en hinna bankanna, en seðlabankastjóra tókst að ganga frá honum í Kastljósviðtalinu. Eðlilegt er að spurt sé hví í ósköpunum seðlabankastjóri mætir í viðtal í dægurmálaþætti í verstu bankakrísu sem uppi hefur verið. Hefur þetta verið háttur kollega hans í öðrum löndum? Enn furðulegra er hversu „frjálslega“ hann talaði þar.

Eftir þjóðnýtingu Glitnis sagði Richard Portes, prófessor við London Business School, að seðlabankastjóri hefði „lagt trúverðugleika íslensks efnahagslífs í rúst“. Og ennfremur:

„Sú ákvörðun að neyða Glitni í þjóðnýtingu var slæm og ónauðsynleg. Hið raunverulega neyðarástand íslenska hagkerfisins hófst með þjóðnýtingunni. Sá verknaður, og hin fráleitu ummæli Davíðs Oddssonar um að aðrir bankar kynnu að hljóta sömu örlög, ættu ekki að heyrast frá neinum seðlabankastjóra“

Þessi orð Portes hafa reynst orð að sönnu. Það er fyrir löngu orðið tímabært að skipta um bankastjórn Seðlabankans. Margir sérfræðingar hafa viðrað þá skoðun, m.a. Þorvaldur Gylfason, Jón Daníelsson (sjá einnig þetta), Guðmundur Ólafsson og fleiri. Á vef Market Watch sem gefið er út af Wall Street Journal er gert grín að seðlabankastjóra fyrir frumhlaup hans varðandi Rússalánið. Er ekki nóg komið af þessari vitleysu? Við þurfum á öðru að halda einmitt núna.

Það var kaldhæðnislegt að seðlabankastjóri skyldi velja sér myndlíkingar um bruna og brennuvarga í sínu dæmalausa Kastljósviðtali. Augljóst er hver er hinn raunverulegi brennuvargur í íslensku fjármálaumhverfi. Verra er að hann þykist vera slökkviliðsmaður, en sprautar olíu á eldinn.